MGZ: Teknologia berriak Eroski Consumerrek aztertuak

Eroski Consumer aldizkariak badu teknologia berrien gaineko hainbat informazio. Batez ere interneten dauden aplikazio, sare sozial, nabigatzaile eta abarrak konparatzen ditu, bakoitzaren alde onak eta ahulak aztertuz.
* Orri nagusia
Artikulu berezi batzuk:
* Teknologiaz jantzita
* Informazioa sarean seguru gordetzeko
* Banka ere sarean harrapatuta
* Beste mugikor bat nahi dut

MGZ: Makinekin hizketan

Berriz ere Teknopolis programako erreportai bat ikusiko dugu.

AHOLAB ahots-teknologiak garatzen dituen Euskal Herriko Unibertsitateko laborategi bat da. Orain arte, gizakia eta makina idatziz komunikatu dira, botoiak tarteko; baina gaur hasiak gara smartphonei edo tabletei hitz egiten, eta haiek erantzun eta agindutakoa betetzen dutela, gainera.

Erreportaia ikusteko klikatu irudian:

MGZ: Tuenti/Facebooken arriskuak

Hirugarren hiruhilekoan "material berriak, teknologia berriak" gaiarekin ibiliko gara. Gelako gehienok baduzue jadanik Tuentia edo Facebooka eta beraz ondo egongo da hauei buruzko bideotxo batzuk ikustea. KontuzDatos webgunetik atera ditugu esketx hauek, ea zer derizkiozuen:
1. bideoa
2. bideoa
3. bideoa
4. bideoa
5. bideoa
6. bideoa

DBH 1: Natura. Hostoak

Hona hemen hamar landareren hostoak. Testu liburua erabiliz esan ezazu bakoitza nolakoa den ondorengo ezaugarriak kontutan hartuz: Nerbiazioa, forma eta ertza.
Astigarra
(Acer campestre)










Gaztainondoa
(Castanea sativa)








Akazia
(Robinia pseudoacacia)








Hurritza
(Corylus avellana)










Pagoa
(Fagus sylvatica)








Platanoa
(Platanus hybrida)







Lizarra
(Fraxinus excelsior)







Haritza
(Quercus robur)






Hirusta
(Trifolium repens)










Artoa
(Zea mays)

DBH 1: Natura. Loreak

Orain ikusiko dugu zenbat dakizuen loreetaz, edo behintzat zenbat lore desberdin ezagutzen dituzuen.
Hemen dituzue 10 loreren argazkiak. Nahiko ezagunak dira guztiak ere. Zuen lana izango da zuen ezagutzatik abiatuta eta interneten saltseatuz lore bakoitzaren euskarazko izena eta izen zientifikoa bilatzea. Irudien gainean klikatu loreak handiago ikusi nahi badituzue.

MGZ: Lanak

Egin dituzuen lanen artean bi nabarmendu nahi nituzke.

Ania, Nerea eta Estik Uraren arazoaz hitz egin digute:



David, Jorge eta Adrianek sumendiak deskribatu dizkigute:

Berria: Argia plastikozko botilekin.

Berde Berdearen webgunean honako albiste bitxi hau aurkitu dugu.
Filipinetako hiriburuko zenbait auzo txirotan ura eta lixibaz beteriko botilak teilatuetan ipintzen hasi dira etxeak argiztatzeko. Klikatu irudian albistearen bideoa ikusteko:

DBH 1: Natura. Salburuara irteera

Salburuako parkera egin dugun irteeran izugarrizko elur zaparrada hasi du eta ez dugu animalia askorik ikusi. Hala ere argazki polit batzuk ateratzeko aukera izan dut. Ea gustuko dituzuen...

MGZ: Egindako aurkezpenen laburpenak

Hauek dira e-mailean jaso ditudan laburpenak. Sumendien laburpenaren bigarren bertsioa sartu dut.

Bestalde, ez naiz hasiko orain euskaraz dauden akats guztiak zuzentzen, baina horretaz hitzegingo dugu klasean.

1) ALDAKETA KLIMATIKOA
Klima-aldaketa lurran edota eskualde batean denboran zehar gertatzen den klimaren aldaketa da. Aldaketa hauek, Lurraren barruko nahiz kanpoko prozesuetaz gain, gizakiak eraginda ere gerta daitezke.
ALDAKETA KLIMATIKO NATURALAK: Lurraren barruko klima eraldaketak. Eraginak:
-Lehorteak.
-Basoko suteak.
-Uholdeak.
GIZAKIAk ERAGINDAKO ALDAKETA KLIMATIKOAK. Eraginak:
-Negutegi-efektua.
-Glaziazioa.
-Ozeanoaren eraldaketa.
Zer egin dezakegu?
-Birziklatzea
-Autoa gutxiago erabili eta garraio publikoa erabiltzea
-Etxeko berogailuak egoera behar beharrezkoetan bakarrik erabiltzea
-Autoari diesel normala bota beharrean, diesel ekologikoa botatzea
-Eguzkiaren argia aprobetzatzea
-Paperak, plastikoak...lurrera ez botatzea
-Paperak, plastikoak...lurrera ez botatzea
-Ibaiak garbi mantentzea
-Auto ekologikoak erostea
-Zure etxeko teilatuan eguzki panelak jartzea

2) PASCUA LAMA
Barrick Gold enpresaren proiektu bat da, eta Argentina eta Txile inbolukratuta daude.
Meategi honen helburua urrea ateratzea da, zeru irekian egongo dena. Gainera, zilarra kupre eta beste mineral batzuk aterako egingo dira.
2400 milioiko inbertsioa egingo da, meategiaren bitza erabilgarria 23 urtekoa izan dadin.Urrea ateratzeko zianuroa erabiltzen dute honek glaziarrak kutsatzea eragiten du.
Pascua-Lamako opositoreak ur-potablearen iturrien kutsaduraz kezatzen dira, baita ere, politikoen korrupziotaz.Hauek glaziarrak mugitu eta lehertu nahi dituztelako.

3) TSUNAMIAK
ZER DA: Energia askoko eta tamaina aldakorreko olatu multzo bat da. Tsunami baten energia bere altuera eta abiaduraren parekoa da. Tsunami gehienak itsasoen ondoan sorturiko lurrikaren bortitzengatik sortzen dira.
TSUNAMI FAMATUAK:
INDONESIA (2004): 2004ko abenduaren 26an Sumatra-Andaman aldean 9.2 magnitudeko Richter eskalan
CHILE (2010): 2010ko otsailaren 27an hiruretan 8.8 MW-ko lurrikara egon zen. tsunamia sortuz.
JAPON (2011):2011ko martxoaren 11n lurrikara bat 9 magnitudeko Richter eskalan Japonian gertatu zen.
ALERTA SISTEMAK: garrantsitzuena CREST da Hawai eta Alaskan erabiltzen da. Alerta sistemak ez dira beti eraginkorrak kasu guztietan.

4) URAREN ARAZOA
UNICEF erakundea arduratzen da uraren arazoari aurre egitea.
Arazo nagusia, ura nola erabiltzen dugun da. .Hala eta guztiz ere, 1.100 milioi pertsonak ez dauka edateko urik, hau da, kutsatu gabeko urik.
Urik gabe ez dago bizitza osasuntsurik: gizakiok, batez beste, eguneko 20 l ur behar ditugu. Edateko urik ez izateak osasun arazo larriak dakartza.
URA ETA EMAKUMEAK AFRIKAN:
Afrikan ura oso urrun dago bizi diren tokietatik.Neskatoek, arduratu behar izaten dute ura garraiatzeaz. Horrek ondorio aski larriak ditu : neskato horiek ez dira eskolara joango, ez dute lortuko lan duinik, eta pobreziaren gurpil zoroan mugituko dira.
URAREN NAZIOARTEKO EGUNA: Martxoaren 22an Uraren Nazioarteko Eguna ospatzen da.

5) ZABORRA URETAN
Uraren kutsadura uraren berezko ezaugarrien eraldaketa da, tenperaturak, gai kimikoek, gai biologikoek edo solido esekiek sortua. Ura, lehen mailako baliabidea izateaz gain kutsatzaileen barreiadura areagotzeko medioa ere bada.
Hainbat substantzia kimikoak botatzen ditugu uretara (petroleoa, Detergenteak...) Substantzia hauek hemendik ateratzen dira: nekazaritzatik, gure eteetatik eta industriatik.
ONDORIOAK :Lakuek duten uraren mugimendu eskasagatik kutsadura arazo asko dituzte. Ibaiek ordea ahalmen handiagoa dute eta gehiago kostazen zaie kutsatzea. Hala ere behin kutsatuta, ondorioak latzak izan daitezke. kutsadura murrizteko modu bat, ura ibaietara bota baino lehen ura araztea da, hondakin toxikoak deuzesteko. Ura aurrezteko:Dutxa hartu bainatu beharrean.Hortzak garbitzean eta ura erabiltzen ez dugunean, grifoa itxi.Ez jolastu urarekin, eskasa da eta.

6) BIOANIZTASUNAREN GALERA
Bioaniztasuna edo aniztasun biologikoa Lurraren gainazaleko izaki bizidunen barietate zabalari eta barietate hori osatzen duten patroi naturalei erreferentzia egiten dion terminoa da.
Kausak:
Organismo bakoitza ingurumen baldintza batzuei ohituta dago, hortaz, ezin du beste baldintza batzuen menpe bizi. Gizona izan da landare eta animalia espezie batzuen desagertzeak bizkortu duena. Hauek izan dira modu batzuk:
- Espezie exotikoen sarrera.
- Ezkutuko ehiza.
- Gehiegizko arrantza.
- Inguruneko kutsadura eta ekosistemen aldaketa.
Gehien entzuten dena ez den arren, landareak ere desagertzen ari dira.

7) KOLTANA
-Koltana tantalitaz eta kolumbitaz osatutako mineral gris bat da. Kongotik ustiatzen da gehienbat, baina Australiatik, Brasiltik eta Thailandiatik ere ateratzen da.
-Nahiz eta erreziklagarria izan, eskari handiegia dago. Kongo bigarren guda zibilean koltan esplotazio asko egon zen eta borrokak mehategiak lortzeko eta AEB-ri saltzeko. 5 miloi hildako baino gehiago egon dira.
-Alemania koltan prozesadore garrantzitsuena da.
-Tantalita kondentsadore elektronikoek dakarte. Kondentsadoreak ia aparagailu elektroniko guztietan daude. Aurrerapena dela eta, gero eta tantalita gehiago behar da kondentsadoreko.
-Inpaktu ekologikoa ustiaketan, gorilen lurraldea kentzen baitdiete ustiatzeko.
-Esportazio gehiena ilegalki ateratzen da.
-Ruandako ejerzitoak kontrolatzen ditu mehategiak.
-Koltanaren gudarekin amaitzeko, zertifikatu behar da minerala Kongotik ez datorrela.
-Koltan tonak 400000€ balio du.
-Langileek 10€tik 40ra kobratzen dute astero. Semiesklabotasunean lan egiten dute.

8) SUSTANTZIA TOXIKOAK
Egunero milaka tona produktu kimiko kanporatua izaten da ingurunegirora.
HOMO TOXICUS hormonetan eragiten duten produktu kimiko asko aurkituak izan dira giza odolean. Horrelakorik gertatzen bada, akabo hormonek berez egiten duten erregulazioa eta horrekin bizitza.
FTALATOAK Plastifikadore gisa erabilitako konposatu kimikoak. Umeen eta sexu jostailuetan aurkitu dituzte.
"GIZONAK ARRISKUAN" Ftalato izeneko substantziekiko esposizio jarraiak espermatozoideak gutxiagotzea eragiten du, eguneko produkzioa %10 eta %21 bitartean murriztuz.
"MODAREN BIKTIMAK" Bakero higatuen fabrikazioa ehunka hildako ekarri zituen Turkian 90 hamarkadan. Gaur egun krisotolio edo "amianto zuria" erabltzen dituzte ehungintzan.
AGENTE MINBIZIDUNA Amiantoak gaixotasun minbizidunak sor ditzake (minbizia, asbestosia eta mesotelioma).
BESTE AGENTEAK: DDT intsektizida, DMF antilizuna eta PVC polimeroa.
BITXIKERIA Steve Mcqueen aktoreak amiantoak eraginada hil omen zen.

9) ESPEZIE INBADITZAILEAK
Espezie inbaditzaile jatorrizkoa ez den ekosistema batean sartu eta bertako oreka ekologikoa suntsitzen duen espezieari deritzo.
EZAUGARRIAK:
• Inbaditzaile biologikoak azkar hazi eta ugalketa-ziklo laburrak dituzten espezieak izaten dira.
• Ingurune askotan bizitzeko gaitasuna dute.
• Erruz ugaldu eta modu ezin hobean egokitzen dira bizileku berrira.
• Harrera-ekosistemako jatorrizko espezieak arriskuan jartzen dituzte.
• Munduko biodibertsitatea gordetzeko arazo larria izateaz gain, konponbide zaila izaten dute.

10) BHOPALEKO ISTRIPUA
1984ko abenduaren 2tik 3ra Bhopal irían, Madhya Pradeshen (India), gertatutako hondamendi larria izan zen, non Union Carbide enpresaren planta kimikoak metil isozianato isurketa bat egin zuen.
Istripu larri hau batez ere segurtasun arauak ez betetzeagatik eman zen. Lehenengo efektuak eztula, begi eta eztarri narritadura, goragalea eta asfixia ziren eta Ingurumenak pairatutako kalteak erabatekoak izan ziren. 894.539 biztanleetatik 559.835 pertsona zuzenki isurketaren eraginpean zeuden, eta hauetatik 3.000-15.000 inguru hil egin ziren.
25 urte pasa baldin badira ere, oraindik ez dago kalteak bere gain hartuko dituenik. Biktimentzat, baina, bada errudunik; isuria izan zuen enpresak ez zuela behar bezela jokatu uste dute eta Union Carbidek zigorra jaso zuen.

11) SUMENDIAK
Definizioa: Sumendi bat Lurraren gainazalean edo lurrazalean dagoen irekidura bat da, barnean dagoen arroka urtu eta beroa, errautsak eta gasak ateratzen uzten duena lur-barnetik.
Nola eratzen dira: dibergentziaz, konbergentziaz luma termikoen ondorioz sortu ahal dira.
Sumendiaren atalak: Magma ganbara, eztarria, sumendiaren ahora, laba ibaia, kraterra eta errauts hodeia.
Sumendi motak:Hawaiarra: Laba oso jariakorra eta gasen eztandarik gabekoa duen sumendia.Distantzia handiko laba korronteak sortu. Erliebe gutxikoa.
Estromboliarra: Laba jariakorra da, gasen eztanda bortitzekin. Labak sumendiaren ertzetara iristean sumendiaren hegaletatik beheratzen da. Garaiera handikoa.
Bulkaniarra: Gas kantitate handiak askatzen dituen sumendia da. Oso jariakorra ez den magma dauka, eta gainera oso erraz solidotzen dena. Eztandak oso bortitzak dira eta azalera gero oso latz eta irregularra geratzen da ondorioz.
Pelearra: Bere laba izugarri likatsua da eta oso azkar solidotzen da, kraterra guztiz estaltzea lortuz. Gasen presioz, estalkia orratz baten forma duen erliebe bat sortuz.
Ingurunearen gainean dituen eraginak:
- Errauts ekaitza
- Su isurketak
- Gasak eta euri azidoak
- Ekaitz elektrikoa
- Lur emankorrak