Batxi 2: Lur. Kiotoko protokoloko partehartzaileak

Hemen duzue Kiotoko protokoloaren inguruan herrialde bakoitzak duen egoera:

Kolore berdea: sinatu eta berretsi egin dute.
Kolore laranja: lehendakariak sinatu zuen baina kongresuak ez zuen berretsi.
Kolore gorria: sinatu eta berretsi egin zuen baina isunak ordaintzeaz nekatuta protokoloa bertan behera utzi du.
Kolore grisa: Egoera politikoaren ondorioz ez du Kiotoko protokoloaren inguruko jarrerarik azaldu. 2013an Afganistanek berretsi du.

Espainiaren kasuan 1998an sinatu zuen KiotokoProtokoloa eta 2002ko maiatzaren 10ean berretsi zuen parlamentuak. BOE-k 2005ean argitaratu zuen erabakia eta orduan hasi zen lanean.

Hemen duzue herrialde bakoitzaren egoera, Nazio Batuen webgunetik aterata.
Klikatu hemen orrialdea ikusteko.

DBH 3: Natura. Barazkien nutrizio balioak

Hemen duzue barazkien nutrizio balioak azaltzen dituen webgune bat, www.dietas.net. Bete ezazu emandako fitxa (klikatu irudietan fitxak ikusteko).
Klikatu hemen webgunean sartzeko.

Azter itzazu ondorengo haragi hauek balioak ere ere.
Klikatu hemen.
- Oilasko paparra
- Txahal azpizuna
- Txorizoa

Azter itzazu ondorengo arrain hauen balioak ere.
Klikatu hemen.
- Legatza
- Izokin keztua
- Hegaluzea

Azter itzazu orain esnekiak.
Klikatu hemen.
- Behi esne osoa.
- Jogurt natural osoa.
- Idiazabal gazta.

Azter itzazu zekaleak.
Klikatu hemen.
- Ogi zuria.
- Txokolatezko kruasana
- Pasta.

Azkenik beste hainbat produktu aztertuko ditugu.
Klikatu hemen.
- Oliba olio birjina.
- Ekilore olioa.
- Gurina

DBH 4: Bio. Izaki transgenikoak.

Klasean izaki transgenikoak ikusi ditugu, bereziki landareak; tomatea, patata, kafea, artoa... Ingeriaritza genetikoari esker animaliekin ere saiakera ugari agin dira, batzuk oso bitxiak eta etikoki zalantzazkoak. Ikus itzazue argazki hauek:

Katu fluoreszentea:

Lau hegaletako eulia:

Behi urdin belgiarra:

Batxi 2: Lur Zientziak. Kutsadura.

Hemen dituzue bideo pare bat kutsaduraren inguruan. Klikatu argazkietan eta ea gustuko dituzuen.

Let's pollute! (Kutsa dezagun)

Munduko hamar herrialde kutsatzaileenak

Batxi 2: Lur. Kutsaduraren inguruko komikiak

Hemen dituzue atmosferaren kutsadura desberdinen inguruko komikiak. Komenta ditzagun denon artean.
Klikatu argazkietan hobeto ikusteko.

DBH 4: ADNaren inguruko ariketak.

ADNa kopiatzea izango da gure lana. Lehenengo bideotxoan hiru ADN zati erakutsiko dizkizuegu eta bakoitzaren osagarria idatzi beharko duzue. Lehenengo zatia erraza da, bigarrena ere bai, hirugarrena luzeagoa, beraz zailtxoagoa.









Bigarren bideo honetan ADNaren osagarria izango den ARN sekuentzia bilatu beharko duzue. Hau superzaila da eta ez dugu uste lortuko duzuenik, baina bueno... saiatu...









Hemen aurkezten dizkizuegu ARNaren bi zati (bideo bakoitzean bat). Saia zaitezte kode genetikoa erabiliz aminoazidoen katea osatzen.
Beraz:
1) Idatzi koadernoan bideoan ikusitako sekuentzia.
2) Bilatu kode genetikoaren inguruko informazioa interneten.
3) Idatzi aminoazidoen sekuentzia.

1. bideoa








2. bideoa

Batxi 2: 1952ko Londresko Laino Handia.

Hemen duzue euskarazko wikipedian 1952ko Londresko Laino Handiari buruz dagoen informazioa. Klikatu argazkian.

Hemen garai hartako irudiak erakusten dituen bideoa ere baduzu. Klikatu argazkian.

DBH 4: Biologia. Proteinen sintesia.

Hemen dituzue bi bideo. Ingelesez daude, sentitzen dut, baina irudiek oso ongi erakusten dituzte prozesuak.

Lehenengo bideoak ADNaren transkripzioa nola gertatzen den erakusten du.

Bigarrenean erribosoma ARN mezularia itzultzen ikusten da.

Hona hemen bideotxo bat proteinak nola sortzen diren azaltzen duena.

Batxi 2: Lur. Kutsatzaileak.

Begira itzazu argazki hauen eta esan ezazu bakoitzean zein kutsatzaile mota sortuko den.

Batxi 2: Lur Zientziak. Atmosferaren dinamika bertikala

1) Egoera egonkorra da eta airearen tenperatura 31'6ºC-takoa da. Aire masa bat berotu egin da eta 33ºC-ko tenperatura eta 26g/m³-tako hezetasunarekin igotzen hasi da. Esan ezazu lainorik agertuko den ala ez eta agertzen bada zein altueratan izango den.
2) Gaurko TGBa -0'8ºC/100m-koa da eta inguruko aireak 17ºC-ko tenperatura dauka. Aire masa bat berotu egin da eta 18ºC-ko tenperatura eta 10g/m³-tako hezetasunarekin igotzen hasi da. Esan ezazu lainorik agertuko den ala ez eta agertzen bada zein altueratan izango den.
3) Egoera egonkorra da eta 24ºC-ko tenperatura eta 18g/m³-tako hezetasuna duen aire masa bat igotzen hasi da. Inguruko airearen tenperatura 23ºC-koa da. Aipaturiko aire masak altuera jakin bat lortzean ura kondentsatu eta lainoa eratuko du eta 200 metro gorago daukan uraren erdia deskargatuko du. Lortuko al du aire masak berriz ere lainoa sortzea?
4) Gaurko TGBa -0'45ºC/100m-koa da eta inguruko aireak 15ºC-ko tenperatura dauka. Aire masa bat berotu egin da eta 17ºC-ko tenperatura eta 12g/m³-tako hezetasunarekin igotzen hasi da. Esan ezazu lainorik agertuko den ala ez eta agertzen bada zein altueratan izango den.

Batxi 2: Lur. Eguraldiaren interpretazioa

Hona hemen hainbat argazki. Pentsa ezazu zein izango den tenperatura eta hurrengo orduetan egingo duen eguraldia.

DBH 4: Biologia. ATP molekula.

Argazkian duzuen molekula hori ATP izenaz ezagutzen da, baina izen osoa Adenosin Tri Fosfatoa du. Bila ezazu ATParen inguruko informazioa eta erantzun itzazu ondorengo galderak:
- Nola sortzen da?
- Zergatik da garrantzitsua?
- Zein elementu kimiko ditu bere baitan? Zenbat bakoitzetik?
- Nola lortzen dugu elementu kimiko horietako bakoitza?