DBH 4: Biologia. Genetika, egia edo gezurra.

Genetikari buruzko esaldiak dituzu hemen. Esan ezazu bakoitza egia ala gezurra den eta oker daudenak zuzen itzazu:

a) Nukleotidoek lau osagai nagusi dituzte, Adenina, Guanina, Zitosina eta Timina.
b) Maurice Wilkins eta Rosalind Franklin izan ziren DNAren egitura azaldu zuten zientzilariak.
c) DNA elkar loturik dauden bi nukleotiko kate paraleloz osaturik dago eta helize bikoitzaren itxura du.
d) Base nitrogenatuen arteko loturak dituen azido nukleiko bakarra DNA da.
e) DNA nukleo barnean bakarrik dago eta RNA nukleotik kanpora bakarrik.
f) DNAren kateak RNAren kateak baino luzeagoak dira.
g) DNA polimerasa entzimak DNAren transkripzioa egiten du.
h) Helikasa beharrezkoa da DNA bikoizteko.
i) Kode genetikoan hainbat aminoazidok kodon berdina izan dezakete.
j) Badaude aminoazidoak kodetzen ez dituzten kodonak.
k) Transkripzioa nukleo barnean gertatzen da eta itzulpena zitoplasman.
l) Organismo mutanteak eboluzio prozesuak oso garrantzitsuak dira.
m) Organismo transgenikoak gene bat falta zaien organismoak dira.
n) DNA ligasek espezie desberdinetako bi material genetiko lotzen dituzte.
o) Terapia genikoari esker gene akastunak gene osasuntsuengatik ordezkatzen dira.
p) Bioerremediazioa medikuntzaren atal garrantzitsua da, mutazioak konpontzen baititu.
q) Klonazio bat egiten denean ez da gaingurutzaketarik gertatzen.
r) Zelula amak, haurdunaldian amak ematen dizkigun zelula berezi batzuk dira.
s) DNAren barnean gene gehiago dira ezer kodetzen ez dutenak proteinak egiteko sekuentziak dituztenak baino.

DBH 4: Biologia. Izaki desberdinen gene kopurua.

Giza Genoma Proiektua ikusi dugu klasean eta bertan esaten denez gizakiak 25.000 gene inguru ditu, espero zena baino gutxiago. Hemen dituzue hainbat izaki bizidunen gene kopurua:

* 4.288: Escherichia coli
* 6.294: Saccharomyces cerevisiae
* 10.157: Apis mellifera
* 13.600: Drosophila melanogaster
* 20.210: Mus musculus 
* 25.000: Homo sapiens
* 31.000: Daphnia pulex
* 33.000: Zea mays
* 46.000: Oryza sativa

Batxi 2: Biologia. Mutazioen inguruko ariketak.

Mutazioen gaia jorratzen ari gara klasean eta hemen dituzue gaian ikusitako kontzeptuekin erlazionaturiko hiru argazki. Azal ezazu ahalik eta erantzun osatuena emanez argazkietako bakoitzean ikusten dena.

Batxi 2: Biologia. Genetika ariketak

1) Odol taldeen inguruko jarduerak:
   a) AB- taldeko haur baten amona biak izan al daitezke 0+ taldekoak?
   b) 0+ taldeko ama eta B- taldeko aita homozigotikoa duen alabak odol transfusio baten beharra dauka. Nork eman beharko lioke odola?
   c) A+ taldeko ama baten semea A+ taldekoa da. Posible al da aita AB- taldekoa izatea?

2) Landare mota batean bi lore aldaera daude, petalo zuridun lorea eta petalo horidun lorea, eta alelo biak kodominantzian daude. Kolore bietako petaloak dituzten landareak elkartu ditugu eta 60 hazi lortu ditugu. Kalkula itzazu hortik sortuko diren landare berrien genotipo eta fenotipoak.

3) Albinismoa 11. kromosoman dagoen gene azpirakor batek sortzen du, daltonismoa aldiz sexu kromosometan kokaturik dago eta ez ditu Mendelen legeak jarraitzen. Bikote batek seme albino eta ikusmen normalekoa du. Ama ez da daltonikoa ez eta albinoa ere, aita aldiz daltonikoa da baina albinoa ez. Jakinik amaren aita (aitona) daltonikoa eta albinoa zela, kalkula itzazu guztien genotipoak.

4) Gizon hemofilikoa eta emakume eramalea haur baten esperoan daude.
   a) Zein da haurra jaio aurretik hiltzearen probabilitatea?
   b) Haurra jaio bada, zein da hemofilikoa izateko daukan probabilitatea?
   c) Jaio direnen artean alaba denak etorkizunean seme hemofilikoa izateko arriskurik ba al du?

5) Sagu mota batean begi handiak izatea eta buztan motza izatea gainartzailea da. Bi geneak ordea kromosoma berean daude, elkarrengandik nahiko gertu. Sagu begihandi buztanmotz homozigotoa eta sagu begihandi buztanluze homozigotoa gurutzatuz gero, zeintzuk izango dira ondorengoen genotipo eta fenotipoak?

6) Musker mota batean berdea izatea gainartzailea da marroiarekiko. Bi uharte isolatutara musker bikote bana iritsi da, ale guztiak musker berde heterozigotoak dira. Uharte biak desberdinak dira, batean zelai berdeak dira nagusi eta bestea aldiz biluzia da. Zer nolakoa izango da uharte bakoitzeko musker populazioa 50 urte pasa ondoren?

7) Tximeleta mota batek hego zuriak edo hego laranjak izan ditzake. Kalkula ezazu kasu bakoitzean nolako genotipoa duten gurasoek.
   a) Laranja x Zuria = 66 laranja eta 63 zuri
   b) Laranja x Laranja = 105 laranja
   c) Laranja x Laranja = 93 laranja eta 30 zuri
   d) Zuria x Zuria = 87 zuri

8) Piper landare mota batek piper handiak ematen ditu, batzuk berdeak eta beste batzuk gorriak. Alelo biak kodominantzian daudenez, posible da landare berean kolore ezberdinetakoak aurkitzea. Piperren pikante izaera aldiz gene errezesibo baten menpe dago. Piper berde gozoak ematen dituen landare bat hartu dugu eta piper berde eta gorri pikanteak ematen dituen beste bat elkartu ditugu. Zein izango da ondorengo piper landareen genotipo eta fenotipoen proportzioa?

DBH 4: Biologia. Kode genetikoa

DNAren transkripzioaren eta itzulpenaren ariketak egiten ari garen honetan, hemen duzue erabilgarria izango zaizuen kode genetikoa.