DBH 3: Natur Zientziak. Isotopoak

Taula periodikoa aztertzen aritu gara aspaldian, eta horrela elementu kimiko bakoitzak dituen protoi, neutroi eta elektroi kopuruak atera ditugu. Baina...
a) zer da isotopo bat?
b) zer dira protioa, deuterioa eta tritioa?
c) zein isotopo erabiltzen da aintzinako bizidun espezieak datatzeko? eta Lurreko harririk zaharrenak datatzeko? Zergatik erabiltzen dira horiek eta ez beste batzuk?
d) zeintzuk dira protoiaren, neutroiaren eta elektroiaren masak (kg-tan)?

DBH 2: Natura. Oionberri

Zernola lehiaketan sartuak gaude eta LTD-ari buruzko informatibo polita eskeini digute DBH 2-koek. Ea horrela hobeto ulertzen dugun gai hau:

DBH 2: Natura. Atomoaren egitura.

Hona hemen atomo bat.
Erantzun itzazu ondorengo galderak:

a) Zeintzuk dira atomoaren hiru osagaiak?
b) Zein da osagai bakoitzaren masa eta karga elektrikoa?
c) Defini itzazu nukleoa eta orbitala.
d) Esan ezazu ondorengo elementuek daukaten protoi eta neutroi kopurua: uranioa, wolframioa, astatoa, merkurioa, manganesoa, antimonioa, urrea, aluminioa, litioa, bromoa, beruna eta hidrogenoa.
e) Zer da deuterioa?

DBH 3: Natura. Molekulak sortzen (2)

Aurreko ariketan atomo gutxi batzurekin jolastu dugu, baina orain barietate zabalagoa erabili beharko dugu. Erabil ezazu aurreko ariketako taula periodikoa
Ea gai zareten molekula hauen masa atomikoak bilatzeko:

FeO (oxido ferrosoa)
K3PO4 (Ortofosfato potasikoa)
CaSO3 (Sulfito kaltzikoa)
MgO (Oxido magnesikoa)
Ni(OH)3 (Hidroxido nikelikoa)
LiIO4 (Iodato litikoa)
Fe2(SO4)3 (Sulfato ferrikoa)

Eta ondoren datozen beste molekula hauen masak ere bai:

Sufre dibromuroa
Perklorato kaltzikoa
Glizerola
Azido periodikoa
Silanoa
Azido borikoa
Hidroxido kuprikoa
Karbonato potasikoa

DBH 2: Mate. Elkarrizketa

Euskadi Irratiko Norteko Ferrokarrila saioan Manex Urruzolak paperaren pisua aztertu nahian zenbakiekin jolastea erabaki du. Entzun ezazu irratsaioa eta erantzun itzazu ondorengo galderak.

a) Zein azalera dauka DIN A0 tamainako paperak? eta DIN A4 paperak?
b) DIN A3 paper bati DIN A5 paperaren taimanako zatia kenduz gero zein izango litzateke gelditzen den paperaren azalera?
c) DIN A4 paper bat eta bi DIN A2 paper elkartuz gero zein izango litzateke paperaren azalera?
d) Zenbat aldiz pisutsuagoa da akuarelak margotzeko papera komuneko papera baino?

Ikastolan DIN A4 tamainako orriak erabiltzen ditugu gehienbat. Kutxa batean 500 orritako bost pakete etortzen dira eta 50 kutxa erosten ditugu urtero. Kalkula ezazu:

e) Zenbat pisatuko dute 50 kutxa horiek?
f) Urtero bi hilabeteko oporrak izaten ditugu gutxi gora behera, beraz 10 hilabetetan gastatzen ditugu kutxa guztiak. Ikastolako egutegia hartu eta kalkula ezazu abenduan ditugu klase egunetan zenbat kutxa orri erabiliko ditugun ikastolan.
Oharra: Gehiegi ez konplikatzeko pentsa dezagun hilabete bakoitzak 30 egun dituela.

DBH 2: Mate. Zatikiak landuz.

Moretako upelategi batean 20 kupela daude. Kupela bakoitzean 13 1/2 kantara ardo kabitzen da eta kantara bakoitzak hamasei litro ardo ditu.

a) Kalkula ezazu Moretako upelategi honetako kupela guztiak beteta baldin badaude denetara daukaten ardo kopurua.
b) Ardoa saltzeko 3/4 litroko hamabi botilako kutxak erabiltzen dituzte. Urrian kupela batetik bakarrik atera zuten ardoa eta 15 kutxa saldu bazituzten, zenbat ardo gelditu zen kupelean?
c) Azaroan eskari berezi bat egin zioten Eibarko Elkarte gastronomiko batetatik. Zenbat litro ardo eraman zuten?
3/8 litroko sei botilen kutxak.........................30
3/8 litroko hamabi botilen kutxak..................15
3/4 litroko hamabi botilen kutxak..................21
litro erdiko sei botilen kutxak........................12
Litro eta erdiko botilak...................................8
Kantarak..................................................... 2
d) Kantara batetatik 3/8 litroko sei botilen kutxa bat eta 3/4 litroko 7 botila bete dira. Zenbat ardo gelditu da kantaran?

DBH 3: Natura. Molekulak sortzen.

Klasean ikusi ditugun molekulen masa atomikoak kalkulatuko ditugu orain. Horretarako erabil ezazue Madrilgo "Colegio San Diego"-ren web orrialdean aurkitu dudan taula periodikoa.

Molekulak:
ura, karbono dioxidoa, oxigeno molekularra, amoniakoa, gatz arrunta, hidrogeno molekularra, ozonoa, butanoa, nitrogeno molekularra, ur oxigenatua eta metanoa.

DBH 2: Mate. Sistema hirurogeitarra (2)

Ariketak:
a) Sagar tarta ederra ekarri digu Jaxintok bazkaltzeko baina gu hamaika garenez arazoak ditugu banaketa egiteko orduan. Zein angelu izango du bakoitzari tokatuko zaigun puskak?



b) Patata tortila erdi bat ekarri digute eta 25 garenez bakoiztari zati txiki bat tokatu zaigu. Kalkula ezazu zati bakoitzaren angelua.

DBH 2: Mate. Sistema hirurogeitarra (1)

a) "Aurrera" filmaren luzera ordu bat, hogeita hamasei minutu eta berrogei segundutakoa da eta "Beti" filmaren luzera berriz ordu bat, hamabost minutu eta berrogeita hamalau segundutakoa. Zein da filma bien arteko denbora diferentzia?

b) Klaseko guztiok aurkezpen bat egin behar dugu Natur Zientzietan. Aurkezpen bakoitzak zortzi minutu irauten ditu eta batazbeste aurkezpen batetik bestera 35 segunduko tartea dago. Gure gelan gauden ikasleak kontutan izanik, zenbat iraungo du aurkezpen guztiak egiteak?

c) Diska batek segundu bakoitzean 62º35'16" biratzen du. Kontutan iozanik 12 segundutan zehar mugitu dela, kalkula ezazu denbora guzti horretan biratu duen tartea.

DBH 3: Natura. Elhuyar anaiak

Euskal Herrian izan ditugun zientzialari garrantzitsuenetakoak Elhuyar anaiak izan dira.
a) Nortzuk izan ziren Elhuyar anaiak?
b) Zer aurkitu zuten?
c) Zertarako erabiltzen da?
d) Zein zen Juan Joseren lanbide bitxia?

DBH 3: Natura. Molekulak formulatu

Zein da molekula honen formula kimikoa?

DBH 4: Fisika. Unibertsoa

Euskadi Irratiko Norteko Ferrokarrila programan honako elkarrizketa berri hau entzun ahal izan zen.
Daniel Madariagari elkarrizketa egin zioten Marteren asteliteen eta asteroideen inguruan. Entzun ezazu elkarrizketa eta erantzun itzazu ondorengo galderak:

a) Zeintzuk dira Martek dituen bi sateliteak? Zein tamaina daukate? Nolako forma dute?
b) Zergatik dituzte izen horiek? azpian dituzue fobos eta deimosen irudiak
c) Zein izan zen satelite hauen sorrera?
d) Zer da Eros?

DBH 2: Natura. Pilak.

Aldaketa kimikoen gaian geundela, sustantzia puruak teknika berezi batez desberdintzen zirela aztertu genuen, Elektrolisiaren bidez hain zuzen ere. Eta orduan pilek nola funtzionatzen zuten galdetu zenidaten. Saiatu nintzen gutxi gora behera azalpen bat ematen eta orain Zernola.net orrialdean azalpen hobe bat aurkitu dut, ea gustuko duzuen.

Berria: Logroñoko Casa de las Cienciasen erakusketa interesgarria

Logroñoko Casa de las Ciencias-en Antarktika eta Shackeltonen espedizioaren inguruko erakusketa eta hitzaldiak antolatu ditu bihartik hasita. Bertan espedizioaz beraz gain aldaketa klimatikoak Antarktikan duen eragina ere aztertuko da.

DBH 2 eta 3: Natura. Aldaketa kimikoak

Zientzia.net orrialdean (eskumako barran esteka daukazu) anbar grisari buruzko artikulu interesgarri bat daukazu.
Irakur ezazu artikulua eta erantzun itzazu ondorengo galderak:


a) Zergatik zen garestia anbar grisa?
b) Nola sortzen da anbar grisa?
c) Nola gertatu da aldaketa kimikoa anbar grisean?

Eta ondoren bila ezazu anbar normalaren inguruko informazioa
d) Zer da anbarra?
e) Erromatarren garaian produktu merkea ala garestia zen?
f) Zergatik garestitu da azkenaldian?
g) Arabar Errioxako herri batean anbar ugari eta oso kalitate onekoa aurkitu dute. Zein da herri hau?

DBH 2 eta 3: Natura. Aldaketak desberdinduz

Aldaketa kimikoaren gaiarekin hasi gara oraintxe eta ariketa erraz bat dakarkizuet blogera.
Ondorengo irudi bakoitzari begiratu eta erantzun itzazu galdera hauek:
a) Zer gertatu da errealitatean?
b) Zein motatako aldaketa izan da?
c) Zergatik diozu aldaketa horrelakoa izan dela?

DBH 4 Biologia. Azterketa

1. irudia





2. irudia









3. irudia








4. irudia










5. irudia







6. irudia

DBH 4: Fisika. Astroen mugimenduak

Astroen mugimenduak aztertzen ari gara eta Kosmologiaren bilakaera historikoa ikusi dugu, Miletoko Tales, Aristoteles, Klaudio Ptolomeo, Nicolae Copernicus, Galileo Galilei, Johannes Kepler eta Isaac Newtonen esanak aztertu ditugularik.
Zientziaren ikuspegitik egin beharreko ariketak klasean egingo ditugu eta blogean kultura orokorra landuko dugu.
Greziarrek beren jainkoen izenak jarri zizkieten astroei, baina guri erromatarren itzulpenak iritsi zaizkigu.

a) Zergatik jarri ziren honako izen hauek; Merkurio, Venus (euskaraz Artizarra), Marte, Jupiter eta Saturno?
b) Zeintzuk dira jainko hauen baliokide greziarrak?
c) Plutonek Caronte izeneko ilargia dauka. Zergatik izen horiek?

Irudiak:

1. irudia
2. irudia
3. irudia
4. irudia
5. irudia
6. irudia

DBH 2: Natura. Elementuen Taula Periodikoa

Atzo Elementuen Taula Periodikoa aztertzen hasi ginen eta ikusi genuen elementu batzuk oso ezagunak genituela. Taularen azterketarekin jarraituko dugu gaur ere.
a) Zer esan nahi du elementu hauen izenak? Hidrogenoa, Helioa, Litioa, Karbonoa, Oxigenoa, Nitrogenoa, Sufrea, Fosforoa, Potasioa eta Magnesioa.
b) Wolframioa izeneko elementu bat badago. Nolakoa da? Non eta noiz aurkitu zen? Nork aurkitu zuen? Zertan erabiltzen da?
c) Ordena itzazu honako elementu hauek beren aurkikuntza dataren arabera: potasioa, teknezioa, galioa, uranioa, radioa eta kriptona.
d) Nor zen Marie Curie? zergatik da famatua? noiz eman zioten Nobel saria? zein elementuri eman zioten bere izena eta noiz?
e) Argazkian Dmitri Ivanovich Mendeleyev ageri da. Zer zerikusi dauka gai honekin?

DBH 3: Natura. Disoluzioak:

Disoluzioak aztertzen hasi gara eta hona hemen gaiari buruzko bi ariketa.
1. ariketa:
250 mililitro uretara gatza bota dugu %4'25eko kontzentraziodun disoluzioa lortuz. Kalkula ezazu:
a) Zenbat gatz bota dugun.
b) Disoluzioaren masa.
c) Disoluzioak 260 ml-ko bolumena badauka, disoluzioaren dentsitatea.
2. ariketa:
18 gr/l-ko kontzentrazioa duen ur eta gatzezko disoluzio baten bolumena 3'75 litrotakoa da. Disoluzioaren dentsitatea 0'76 gr/ml-koa dela jakinik, kalkula ezazu:
a) Gatzaren masa.
b) Disoluzioaren masa.
c) Disolbatzailearen masa.
d) Disoluzioaren kontzentrazioa (masa-%tan)

DBH 4: Biologia. Ekosistema motak.

Hona hemen bi bideo. Bakoitza ekosistema konkretu batean ateratakoa da. Klasean ikusi dugunaren arabera esan ezazu zein ekosistemari dagokion bakoitza eta nolako baldintza klimatikoak, nolako landaretza eta nolako animaliak aurkituko ditugun bertan.

DBH 2: Mate. Azterketa

Bihar lehenengo orduan klasea izango dugu eta azkenengo orduan izango da azterketa (zuek hala eskatu zenidatelako).
Azterketan sartuko diren ariketa motak zerrendatu dizkizuet:


* Zenbakien zatigarritasuna (zatitzaileak bilatzea; 2, 3, 4, 5, 6, 9, 10, 11, 25 eta100)
* Zenbakien deskonposaketa faktoriala (liburuko 21eta 22. orrialdeak)
* Zenbakien arteko MKT eta ZKH bilatzea (liburuko 24 eta 25. orrialdeak)
* MKT eta ZKH-ren problemak ebaztea (blogean daukazuen fitxako ariketen antzekoak)
* Zenbaki osoen arteko eragiketak (liburuko 26tik 29rako orrialdeak)
* Zenbaki osoen berreketak (azkenengo eman duguna, liburuko 32. orrialdea eta nik banaturiko fitxa)

Besterik gabe, asko ikas ezazue eta zorterik onena azterketan.

DBH 2 eta 3: Egoera aldaketak.

Aurten naturako klasean egoera aldaketak aztertu ditugu. Ea interneten aurkitu dudan animazio hau gustuko duzuen (klikatu argazkian).

DBH 4: Matematika.

Nor da zientzilari hau?
Bila ezazu berari buruzko informazioa:
- noiz eta non bizi izan zen?
- zergatik da famatua?
- zein liburu famatu argitaratu zuen 48 urte zituela?

DBH 2: Natura 2. Azterketarako errepasu eskema

Hemen duzue ostiraleko azterketarako gaia errepasatzeko eskematxo bat (klikatu argazkian handiagoa ikusteko).

DBH 4: Fisika. Higidura uniformea.

Hemen duzue traktore bat bere erremolkearekin. Traktorearen aurreko gurpilaren diametroa 96 cm-koa da eta atzekoarena aldiz 172 cm-koa. Erremolkearen gurpilen diametroa aldiz 78 cm-koa da. Aurreko gurpilak 36 bira eman baditu, kalkula ezazu:
a) Traktoreak ibilitako distantzia.
b) Traktorearen abiadura (m/s eta km/h-tan).
c) Gurpil bakoitzaren abiadura angeluarra (rpm eta rad/s).
d) Gurpil bakoitzak eman duen bira kopurua.

DBH 2: Natura. Nahasturak bereizteko teknikak

Klasean egindako taula jarri dizuet blogean.




Gainean klikatuz gero ondo ikusten da.

DBH 4: Biologia. Eskualde Biogeografikoak (3)

Ikusten dut batzuk jadanik bukatu duzuela aurreko ariketa eta hemen dituzue sailkatzeko animalia gehiago. Oraingoan izenak euskaraz idatzita daude:
Luhartza, gekoa, walabia, alpaka, grizlia, lepitzulia, iaka, manatia, arkanbelea, makila intsektua, zirauna, gorila, arrubioa, guanakoa, iakarea, surikata, narbala, okapia eta eskinosoa.

DBH 4: Biologia. eskualde biogeografikoak (2)

Non kokatuko zenituzke ondorengo animalia hauek?
quetzal-a, lemur-a, amilotxa, orka, kiwi-a, kobra, altzea, tigrea eta kukaburra. Beraien ezaugarriei begiratuta erraza al da bakoitza eskualde biogeografiko horretan kokatzea?

DBH 4: Biologia. Testaren emaitzak

Klikatu ezazu ondorengo argazkian eta

DBH 4: Biologia. eskualde biogeografikoak (1)

Eskualde biogeografikoak aztertzen ibili gara aspaldian. Mural ederrak ere egin dituzue. Orain gaiari amaiera emateko honako galdetegi hau erantzuteko eskatuko dizuet. Ez da zaila, lasai, galdera gehienen erantzunak jadanik bai baitakizikizue, batzuk erantzuteko ordea interneten nabigatu beharko duzue. Ezinbestekoa da zuen izena idaztea eta bukaeran Submit izeneko tekla sakatzea, bestela zuek egindako lana galdu egingo da eta.

DBH 2: Natura. Nahastura motak.

Hemen dituzue hainbat argazki (gainean klikatuz gero handiagoak ikusiko dituzue). Bertan hainbat osagai nahasten ikusten dira.
Argazki bakoitzari buruz honako galdera hauek erantzun itzazu:
a) Zein osagai elkartzen ari gara?
b) Nolakoa da osagai bakoitza? (sustantzia, nahastura homogeneoa, nahastura heterogeneoa)?
c) Nolako nahastura sortuko da osagai hauek elkartzean?

DBH 2: Natura. Nahasturak bereizteko teknikak

Natura klasean ikusi dugu badaudela hainbat teknika nahasturak bereizteko. Hona hemen Araban aurki ditzakegun hainbat adibide.
Azal ezazu nahasturak banatzeko zein teknikarekin loturik dagoen argazki bakoitza eta azal ezazu pixka bat zein prozesu eta zein produktu egiten diren toki bakoitzean.